Metin ya da konuşmanın farklı bölümlerini birbirine bağlamaya yardımcı olan dil özellikleri (sözcükler ve dilbilgisi), metin ya da konuşmanın genel düzeni incelenir. Kelimeler, cümleler ya da metin içindeki diğer öğeler arasındaki ilişkilere (genel düzen) bakılır.

1.1. Dilin Biçimsel Dokusu: Mikro bağlamda ayrıntılı bir dil kullanımı çalışmasını içerir. Analiz sürecinde dilin kuralları dikkate alınarak, dilin iletişimsel işlevleri incelenir. Cümlelerin yapılarına, öznenin nasıl konumlandığına ve cümlenin nasıl kurulduğuna bakılmaktadır. Yazarların sözcük seçimlerine ve sözcükleri birbirine nasıl bağladıklarına dayalı olarak gerçekliği nasıl oluşturdukları, aynı zamanda metnin vurgusu keşfedilir. Metinleri üretmek için kelimeleri ya da cümleleri biraraya getirme biçimlerimizi belirleyen kurallar ve sözleşmeler anlaşılmaya çalışılır. Bu amaçla metinlerdeki; “sözcük zincirleri”, “kelime tekrarları”, “eş anlamlı kelimeler”, “zıt anlamlı kelimeler”, “referanslar”, “bağlaçlar”vb. incelenir.

• Sözcük Zinciri: Aynı konu ile ilgili tekrar eden sözcükler incelenir. Birlikte ele alındığında, bu sözcükler, metni birbirine bağlamaya yardımcı olan bir sözcük zinciri oluştururlar. Sözlük zincirleri, bir metni daha tutarlı hale getirmekle kalmaz, aynı zamanda metnin konusunu vurgular ve dolayısıyla belirsiz kelimelerin anlamını belirleme konusunda yardımcı olur.
• Kelime Tekrarları: Metni anlamlı kılan şeylerden biri, önemli kelimeleri tekrarlamaktır. Hangi kelimelerin tekrar edildiği incelenir.
• Daha Genel/Kapsayıcı Kelimeler: Bir metin içinde çoğunlukla önce daha spesifik olan kelime kullanılır ve daha sonra ona atıfta bulunmak için daha genel olan kelime kullanılır. Metin içindeki kapsayıcı kelimeler incelenir.
• Eş Anlamlı Kelimeler: Tam olarak aynı kelimeyi tekrarlamak yerine, bazı metinler bir sözcük kullanır ve daha sonra bu sözcüğün eş anlamlısını kullanır. Metindeki eş anlamlı kelimeler incelenir.
• Zıt Anlamlı Kelimeler: Sözcükler arasındaki diğer ilişki, iki kelime ya da cümle arasında anlam bakımından zıtlıktır. Metindeki zıt anlamlı kelimeler incelenir.
• Referanslar: Bir kelimeyi tekrar kullanmak yerine onu ifade eden zamir ve sıfat kullanımı incelenir.
• Kelimeyi İhmal Etmek/Dışarıda Bırakmak: Belirli bir kelimenin kendisi kullanılmadan mana olarak o kelimeye atıfta bulunulur. Metinde ihmal edilen kelimeler incelenir.
• Bağlaçlar: Cümleleri birbirine bağlayan “ve”, “için”, “fakat” gibi kelimelerin kullanımı incelenir.

1.2. Metnin Çerçevesi: Anlamsal tutarlılık metnin “çerçevesi” ile ilgilidir. Metnin genel düzeni incelenir. Bu amaçla; “metnin türü”, “kullanılan dil çeşidi”, “başlık ve konu seçimi”, “metin bölümleri aralarındaki ilişkiler”, “metin ile diğer unsurlar (resim, grafik vb) arasındaki ilişkiler”, “konuşma düzeni”, “vurgu ve tonlama”, “kişilerin yüz ifadeleri” gibi unsurlar incelenir. Ayrıca metnin tematik tutarlılığına bakılır.

• Metin Türü: Farklı metin türleri (tanımlayıcı, bilgi verici, kurgusal, edebi vb), farklı türde yapısal unsurlar kullanma eğilimindedirler. Sözlü ve yazılı anlatımda kullanılan metin türü belirlenir.
• Dil Çeşidi: Hangi dilin (Türkçe, İngilizce vb) kullanıldığı, hangi dil çeşitlerinin (günlük dil, resmi dil, tıp dili vb) kullanıldığı belirlenir.
• Başlık ve Konu Seçimi: Konu seçiminin nasıl yapıldığı, başlığın metinle uyumlu olup olmadığı incelenir.
• Metin Bölümleri Aralarındaki İlişkiler: Sıralama, yazı tipleri ve düzen nasıl belirlendiği incelenir.
• Metin ile Diğer Unsurlar Arasındaki İlişkiler: Anlamı ifade etmek için diğer unsurlar ile dil nasıl bütünlük gösterdiği (resimler, şemalar, karikatürler, grafikler, fon müziği) incelenir.
• Konuşma Düzeni: Konuşma sırası, kimin kaç kere konuştuğu, gündemi kimin belirlediği incelenir.
• Vurgu, Tonlama: Ses tonu, ritim, ses yüksekliği vb. incelenir.
• Yüz İfadeleri: Hitap eden ve edileni karakterize eden yüz biçimi (başın pozisyonu, yakınlık), mimikler incelenir.
• Tematik Tutarlılık: Bir olayın içinde ve olay boyunca ortaya çıkan anlamlar ile olaydaki kişilerin tanımladıkları/anlattıkları birbiriyle ilişkili ise bir tematik tutarlığı olduğu düşünülür. Tematik tutarlılık “Bu olay nedir?” ve “Konuşulanlar konu ie ilgili mi” sorularını cevaplamaya çalışır.

Bir söylemdeki anlam, bağlam ve ilişkiler ile diğer metinler arasındaki bağlantılara bakılır.

2.1. Söylem ile Diğer Söylemler Arasındaki İlişki: Bir söylemi anlamlandırma süreci içinde yazarın/yazarların atıfta bulunduğu diğer söylemler arasındaki ilişkisi incelenir. Yazarların başkaları tarafından söylenmiş sözleri kendilerine nasıl mal ettiklerine ve bu sözleri nasıl sunduklarına bakılır.

2.2. Söylem ile Yazarın Diğer Söylemleri Arasındaki İlişki: Yazarın farklı zamanlarda yaptığı ya da söylediği şeyler ile şu an yaptığı ya da söylediği şeyler arasında bağlantı kurulur. Bazen, yazarın neden belirli bir şey söylediğini anlamak için önceki söylemlerine bakmak gerekir. Söylediğimiz ya da yazdığımız neredeyse her şey bir şekilde daha önceki söylem ya da metinlere ve gelecekteki söylemlere bir cevap oluşturmak içindir.

Metin ile metnin üretildiği bağlam arasında dinamik bir ilişki vardır. Sözcüklerin anlamı yalnızca kelimeler aracılığıyla değil, kelimelerin gömülü olduğu sosyal ilişkiler, sosyal hedefler, etkinlikler, tarih ve belirli kültürel gruplarının inanç, değer ve ideolojileri yoluyla iletilir. Bağlam, bir konuşmanın yer ve saatinden, konuşmacının giydiği giysinin rengine, konuşmacının siyasi görüşüne ya da dini inançlarına kadar birçok şey anlamına gelebilir. Bir konuşmanın anlamı, kimin söylediği, nerede ve ne zaman söylendiği, kime söylendiği ile çok yakından ilişkilidir.

3.1. Amaç: Her söylemin içinde bir takım ipuçları vardır. Bu ipuçları söylemin amacını ve eylemlerini gösterir. Söylemde açık ve gizli amaçlar ortaya konularak neyin, nasıl ve niçin söylendiği incelenir.

• Ne: Söylemde en temel birim eylemdir. Dil, eylemleri tanımlamak ve süreci anlatmak için kullanılır. Süreçte hangi eylemlerin gerçekleştiği, temel eylem ve alt eylemlerin neler olduğu incelenir.
• Nasıl: Kişilerin istekte bulunmak, uyarıda bulunmak, farklı durumlar için özür dilemek, diğerlerinin konuşma ya da yazılarını yorumlamak gibi durumlarda dili nasıl kullandıkları ile ilgilenir. Söylemin, eylemler üzerindeki etkisi keşfedilmeye çalışılır. Farklı türdeki söylemlerin belirli türdeki eylemleri veya etkinlikleri gerçekleştirmeyi nasıl kolaylaştırdığı ya da zorlaştırdığı incelenir.
• Niçin: Söylemin anlamı ve amacı keşfedilmeye çalışılır. Söylem analistleri iki soruyu cevaplamaya çalışırlar: “Bunun anlamı ne?” ve “Neden bunu söyledi?”

3.2. Kimlikler: Kullanılan dil ile hangi kimlik ve rollerin ifade edildiği, kişisel, sosyal, kültürel bilgi ve inanç, duygu ve değerler dikkate alındığında hangi kimliklerden bahsedildiği, bu kimliklerin nasıl tanımlandığı ortaya konulmaya çalışılır.

• Kim: Yazar ya da konuşmacının meslek, bilgi, kişilik, inanç, değer, kültür ve eğitim durumu gibi özellikleri belirlenir.
• Kime: Hedef kitlenin, meslek, bilgi, kişilik, değer, inanç, kültür ve eğitim durumu gibi özellikleri belirlenir.

3.3. Yer ve Zaman: Söylemin gerçekleştiği yer ve zamanının anlamlar ve değerlerle ilişkisi incelenir.

• Yer: Söylemin gerçekleştiği mekanın anlam ve değerlerle ilişkisi incelenir.
• Zaman: Söylemin gerçekleştiği zamanın anlam ve değerlerle ilişkisi incelenir.

3.4. İletişimsel Unsurlar: İnsanların, kendilerini ifade etmek, kim olduklarını ve etkileşim içinde oldukları diğer insanlarla ne tür ilişkiler içinde bulunduklarını göstermek için dili nasıl kullandıkları incelenir.