Amaçlar

Okul öz değerlendirme modelinin doğrudan amaçları; okul uygulamalarında neyin işe yaramadığını ve neyin çalışmadığını belirlemek, okul hedeflerinin gerçekleştirilmesi için hangi değişikliklerin yapılması gerektiğini belirlemek,  iyileştirme yönündeki öncelikleri belirlemektir. Dolaylı amaçlar ise; okulda etkili bir değerlendirme kültürünün oluşumuna yardımcı olmak, performans odaklı bir okul kültürünün oluşumuna katkı sağlamak, standartlaşmaya katkı sağlamak ve birlikte çalışma, değerlendirme, karar verme süreçlerine katılma ve kaynakları yönetme fırsatları sunarak okul personelini eğitsel ve psikolojik açıdan güçlendirmektir.

Temel Özellikler

• Öz Değerlendirme. Okul Öz Değerlendirme Modeli bir okulun etkililiğinin öz değerlendirme yoluyla, okulun kendi perspektifinden belirlenmesi temeline dayanır. Bu amaçla bir değerlendirme komisyonu oluşturulur. Bu komisyonda; öğrenciler, öğretmenler, ebeveynler, okul yönetimi gibi tüm paydaşların yer alması tercih edilir.
• İşbirliği. Okul Öz Değerlendirme Modeli değerlendirmeci ya da değerlendirmeciler ile uygulayıcıların işbirliği içinde çalışmasını gerektirir. Değerlendirmecinin görevi, program değerlendirme sürecine rehberlik etmek ve bu süreci kolaylaştıran bir koç olarak görev yapmaktır. Değerlendirmeci süreç boyunca doğru bilgilerin toplanmasına yardımcı olur. “Eleştirel arkadaş” olarak da görev yapabilecek olan değerlendirmeci, düşündürücü sorular soran, verileri farklı bir bakış açısıyla inceleyen ve yapıcı eleştiriler yapan bir kişidir.
• Tüm Paydaşların Katılımı. Okul Öz Değerlendirme Modeli veri toplama, verileri analiz etme ve raporlama dahil olmak üzere değerlendirme sürecinin her aşamasına tüm paydaşların (öğretmenler, yöneticiler, öğrenciler ve veliler) katılım göstermesi anlayışını benimser. Değerlendirmecinin görevi değerlendirme sürecini tam olarak kontrol etmek değil, değerlendirme içinde rol almaktır.
• Günlük Uygulamalara ve Sürece Odaklanma. Okul Öz Değerlendirme Modeli okulun ve sınıfın günlük işleyişi içinde yer alan uygulamalara ve sürece odaklanan bir yaklaşımı benimsemektedir.
• Okul Bir Bütün Olarak Değerlendirilmesi. Okul Öz Değerlendirme Modeli okulun işleyişinin tüm yönleri ve öğeleri ile birlikte bir bütün olarak değerlendirilmesi gerektiği düşüncesini benimsemektedir. Okulun etkililiği; öğrenci, öğretmen ya da okul yönetimi gibi sadece bazı unsurların kalitesi ile değil, bir bütün olarak değerlendirilmelidir. Okulun etkililiğini en üst düzeyde değerlendirebilmek için bir bütün olarak okula, başka bir deyişle ‘büyük resme’ odaklanmayı vurgulamaktadır (makro öz değerlendirme).
• Mevcut Durum ile Olması Gereken Durumun Karşılaştırılması. Okul Öz Değerlendirme Modeli mevcut durumun analiz edilerek, olması gereken durum ile karşılaştırılması esasına dayanmaktadır.
• Döngüsel Süreç. Okul Öz Değerlendirme Modeli döngüsel bir süreçtir ve bu döngüsel süreç beş aşamadan oluşmaktadır. Bu aşamalar; hazırlık, izleme, değerlendirme, planlama ve uygulama aşamalarıdır.
• Eylem Araştırması. Okul Öz Değerlendirme Modeli eylem araştırması şeklinde yürütülecektir. Eylem araştırması; uygulamalı, döngüsel ve problem çözme odaklı bir yaklaşımdır. Bu yaklaşımda uygulayıcılara yeni bilgiler, beceriler ve deneyimler kazandırılması ve uygulayıcıların kendi uygulamalarına karşı eleştirisel bakış açısı kazanmaları amaçlanmaktadır. İzleme sürecinde toplanan veriler değerlendirme sürecinde analiz edilir ve bazı sonuçlara ulaşılır. Daha sonra bu sonuçlar doğrultusunda var olan problemlere rasyonel çözümler bulunmaya çalışılır ve bazı öneriler geliştirilir. Bu çözümler ve öneriler doğrultusunda yeni bir eylem planı hazırlanır ve uygulamaya konulur.
• Girdi, İşlem ve Ürün Boyutu. Okul Öz Değerlendirme Modeli’nde izleme süreci; girdi, işlem ve ürün olmak üzere üç boyutta düzenlenmektedir. Girdiler, işlem ve ürünleri etkileyen ve öğrenme öğretme süreci öncesi var olan her türlü durumdur. İşlem, öğrenme öğretme süreci olarak da adlandırılabilir. Ürünler ise işlem boyutunun öğrencilerin öğrenmeleri, beceri ve değer kazanımları üzerindeki kısa dönemli ve uzun dönemli etkileridir.
• Standartlar ve Karar Kriterleri. Okul Öz Değerlendirme Modeli standartlar ve karar kriterlerinin önemini vurgular. Sezgilere ve ön yargılara göre değerlendirme yapılmaz. Bu standartlar evrensel değildir, okula ve konuya göre değişebilir. Bir okul için oldukça uygun olan değerlendirme standartları , diğer bir okul için uygun olmayabilir. Bu nedenle, değerlendirme standartları değerlendirmeci ile okul değerlendirme ekibi tarafından işbirliği içinde belirlenmelidir.
• Çoklu Veri Toplama Yöntemleri. Okul Öz Değerlendirme Modeli çoklu veri toplama yöntemlerinin kullanımını (görüşme, gözlem, doküman incelemesi, ölçekler, testler, anketler) benimser. Nitel ve nicel metotların her ikisi birlikte kullanarak zengin ve ikna edici bilgiler toplanmaya çalışılır.

“Bireysel çalışmalar”, “grup çalışmaları”, “sınıf çalışması” olmak üzere üç bölümden oluşacak şekilde tasarlanmıştır. Bu etkinlikler öğrencilerin belirlenen beceri ve değerleri kazanıp geliştirmelerini sağlayacak şekilde düzenlenmiştir.

1. Hazırlık süreci; değerlendirme ekibinin oluşturulmasından, verilerin toplanmaya başlanmasına kadar geçen süreyi kapsar. Hazırlık sürecinde aşağıdaki işlemlerin gerçekleştirilmesi beklenmektedir:
   • Değerlendirme ekibinin oluşturulması
   • Değerlendirme amaçlarının, değerlendirme amaçlarıyla bağlantılı değerlendirme hedeflerinin ve değerlendirme önceliklerinin belirlenmesi
   • Görev dağılımlarının yapılması
   • İş takviminin hazırlanması
   • Değerlendirme ekibine; değerlendirme modeli, veri toplama yöntemleri ve veri analizi yöntemleri gibi konularda gerekli eğitimlerin verilmesi
   • Bilgi kaynaklarının ve veri toplama yöntemlerinin belirlenmesi
   • Performans standartlarının oluşturulması
   • Veri toplama araçlarının oluşturulması
2. İzleme süreci; değerlendirme verilerinin toplandığı aşamadır. Bu süreçte çeşitli veri kaynaklarından (öğretmenler, öğrenciler, idareciler, veliler vb) nitel ve nicel veri toplama yöntemleri kullanılarak zengin ve ikna edici bilgiler toplanmaya çalışılır. Bu amaçla görüşme, gözlem, doküman incelemesi, ölçekler, testler, anketler vb veri toplama yöntemleri kullanılabilir. İzleme sürecinin ne kadar süreceği; değerlendirme amacına, değerlendirme kapsamına, mevcut olanaklara göre değişir. İzleme süreci, “Girdi”, “İşlem” ve “Ürün” olmak üzere üç boyutta gerçekleşir.

3. Değerlendirme sürecinde; toplanan veriler analiz edilir ve bazı sonuçlara ulaşılır. Daha sonra bu sonuçlar doğrultusunda bazı yargılarda bulunulur. Değerlendirme sürecinde aşağıdaki faaliyetlerin gerçekleştirilmesi beklenmektedir:

   • Verilerin analiz edilmesi
   • Mevcut verilerle performans standartlarının karşılaştırılması
   • Değer yargılarına varılması
   • Değerlendirme raporunun yazılması

4. Planlama sürecinde; değerlendirme sürecinde elde edilen sonuçlar ve ulaşılan değer yargıları doğrultusunda yeni bir planlama yapılır. Bu amaçla, değişim olanakları ve seçenekleri üzerinde düşünülür ve yeni eylem planının öğeleri belirlenir. Planlama sürecinde aşağıdaki faaliyetlerin gerçekleştirilmesi beklenmektedir:

   • Önceliklerin belirlenmesi
   • Olası çözümlerin belirlenmesi
   • Yeni eylem planının hazırlanması

5. Uygulama sürecinde, planlama sürecinde hazırlanmış olan eylem planı hayata geçirilir.